ΕΥΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΧΡΟΝΙΑ

 

Πρόσκληση για την εκδήλωση της παρουσίασης του 11ου τόμου των ΝΑΞΙΑΚΩΝ

Μάρνη  33,   Αθήνα  10432 Τηλέφωνο - Φαξ : 210 52 34 576   

e – mail : onas.naxos@yahoo.gr

    

                                                                                                              

Αθήνα: 27/12/2022

                       Αρ. πρωτοκ.: 222     

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Η ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΝΑΞΙΑΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ (Ο.ΝΑ.Σ.) σάς προσκαλεί στην παρουσίαση του 11^ου τόμου της Επετηρίδας Ναξιακά, την Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2023, στις 6.30 μ.μ., στην αίθουσα της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (Γεωργ. Γενναδίου 8 & Ακαδημίας, κοντά στον Ι. Ν.  Ζωοδόχου Πηγής, τηλ. 210. 38 34 559).

 

Τον τόμο θα παρουσιάσουν:

● Η Κυρία Χριστίνα Βεΐκου, φιλόλογος, κοινωνική ανθρωπολόγος

● Ο Κύριος Αναγνώστης Παπακυπαρίσσης, διδάκτωρ λαογραφίας, εκπαιδευτικός

● Ο Κύριος Ιωάννης Τουμπακάρης, αρχιτέκτων

 

Εκ μέρους της Επιτροπής Εκδόσεως των Ναξιακών  θα μιλήσει η Κυρία Κατερίνα Πολυμενοπούλου, διδάκτωρ μουσικολόγος. 

Συντονίστρια της εκδήλωσης είναι η Κυρία Ειρήνη Μπαρδάνη, νομικός,  ταμίας του Δ.Σ. της Ο.ΝΑ.Σ..

 

Για το Διοικητικό Συμβούλιο της Ο.ΝΑ.Σ.

                  Ο Πρόεδρος                                                                            Η Γ. Γραμματέας

          Μανώλης Καλαϊτζής                                                                       Ευανθία Ζιούλη       

Πρόλογος του 11ου τόμου των ΝΑΞΙΑΚΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

 

Η Ομοσπονδία Ναξιακών Συλλόγων (Ο.ΝΑ.Σ.) και η Επιτροπή Εκδόσεως της Επετηρίδας Ναξιακά παραδίδουμε με ιδιαίτερη χαρά στο ναξιακό  και ελληνικό κοινό τον 11^ο τόμο της, τού έτους 2021. Έναν τόμο ανανεωμένο, τόσο στην «εξωτερική» του εμφάνιση (εξώφυλλα), όσον και στην «εσωτερική» του αντίστοιχη (αλλαγή στη γραμματοσειρά, στην εικόνα της πρώτης σελίδας, στη διαμόρφωση των επομένων, κ.λπ.).

 

Η σκληρή Μοίρα μάς ανάγκασε στον παρόντα τόμο να θυμηθούμε «με τον τρόπο μας», εἰς αιώνιον μνημόσυνόν τους, τρεις αγαπημένους ανθρώπους μας: Τους αειμνήστους Μανώλη Μανωλά, Γιώργη Προμπονά-Κό(ν)τε και την αείμνηστη Ειρήνη Κονιτοπούλου-Λεγάκη. Και ναι μεν ο Μανώλης και η Ειρήνη μας «έφυγαν» σε μια περίοδο που προετοιμάζαμε την Επετηρίδα, άρα  προγραμματίσθηκε τα κείμενα τού μνημοσύνου τους να «καταλάβουν» τις αρχικές σελίδες του τόμου, ως άλλη μια ένδειξη τιμής για την προσφορά τους στον ναξιακό πολιτισμό. Αντιθέτως, ο Χάρος μάς «έπαιξε» παράξενο «παιχνίδι» με τον Γιώργη: Μας τον άφησε γερόν και δυνατόν μέχρι η Μαρία Ξεφτέρη να έχει την τελευταία συν-έντευξη της ζωής του, για τη στήλη ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ του παρόντος τόμου, αλλά δεν προλάβαμε να τού προετοιμάσουμε κάτι αντίστοιχο / ανάλογο με αυτό των δύο προηγουμένων. Θα το κάνουμε πράξη στον επόμενο τόμο. Το υποσχόμαστε.

Τους Μανώλη Μανωλά και Ειρήνη Κονιτοπούλου-Λεγάκη τιμούν, λοιπόν, με κείμενά τους ο Λάζαρος Θεόφιλος, η Κατερίνα Μανωλά, η Ουρανία Γαμβρούλη και ο Σταύρος Σπηλιάκος.

Ο πρώτος, ο Λάζαρος Θεόφιλος, μάς παρουσιάζει ένα πλήρες βιογραφικό σημείωμα του εκλιπόντος, ενός ανθρώπου οραματιστή, οξυδερκούς, δυναμικού, τολμηρού, μαχητικού, εκρηκτικού, που υπηρέτησε με πάθος και ειλικρινή αισθήματα προσφοράς την πολιτική και τον πολιτισμό∙ ενός ατόμου που συνέδεσε το όνομά του με την ανάδειξη και επίλυση των προβλημάτων της Ορεινής Νάξου, ιδιαίτερα της Κορώνου, κάνοντας πράξη τη ρητή δέσμευσή του για την οικονομική και την πολιτιστική ανάπτυξη του χωριού του.

Η Κατερίνα Μανωλά καταθέτει εἰς μνημόσυνον του πατέρα της ένα τμήμα του χρονικού της ιστορίας του Εναερίου, των πρώτων πέντε ετών λειτουργίας του (1926-1930), το οποίο συνέγραψε ο εκλιπών λίγο πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Σ’ αυτό «παρελαύνουν» γεγονότα σχετικά με την κατασκευή και τη λειτουργία του, με τις αντιδράσεις των ντόπιων φορέων, αλλά και των σμυριδεργατών, με τις διαμορφωθείσες τότε πολιτικές απόψεις τις σχετικές με το έργο, κ.λπ.

Δέκα Πρακτικά του «Συνδέσμου Σμυριδωρυκτῶν Ὅρμου Λυῶνος Νάξου» της περιόδου 1934-1938, με τα απαραίτητα επιστημονικά σχόλιά τους μάς παρουσιάζει η Ουρανία Γαμβρούλη. Από αυτά αναδύονται η δράση των σμυριδωρυκτών, οι προσπάθειές τους να διεκδικήσουν τα κάθε λογής δίκαιά τους, η κοινωνική τους δράση παράλληλα με την αντίστοιχη συνδικαλιστική.

 

Την αείμνηστη Ειρήνη Κονιτοπούλου τιμά η Επετηρίδα μας με ένα κείμενο του Σταύρου Σπηλιάκου. Πρόκειται για μια αποκαλυπτική (καθ’ όλα) συνέντευξη προς τον συντάκτη του «αυτής της σπουδαίας Ελληνίδας, αυτού του υπέροχου και ταπεινού ανθρώπου, αυτής της υπέροχης τραγουδίστριας των υπέροχων τραγουδιών του νησιού της και όλου του Αιγαίου», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Σπηλιάκος. Τα Ναξιακά δεσμεύονται να αφιερώσουν ικανό τμήμα ενός επόμενου τόμου τους στην «Κυρά του Αιγαίου», με ποικίλου περιεχομένου (διεπιστημονικές προσεγγίσεις) εργασίες. Για την Ειρήνη του πολιτισμού μας, για το πρότυπο του «παραδοσιακού» ύφους και ήθους του ναξιώτικου-κυκλαδίτικου τραγουδιού...

 

Τη μόνιμη στήλη μας ΝΑΞΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΚΕΙΜΕΝΑ, ΠΡΟΣΩΠΑ, ΜΕΛΕΤΕΣ «υπηρετούν» οι Μαρία Καστελλάνου  και  Ευαγγελία Βενιέρη, με δέκα συνολικά θαυμάσιες ποιητικές τους συνθέσεις. Τις συνεπικουρούν δύο έξοχα λογοτεχνικά κείμενα, με διαφορετικό ύφος και σε διαφορετικό ιστορικό χρόνο αναφερόμενα (ιταλική κατοχή της Νάξου το πρώτο, «Φραγκοκρατία» το δεύτερο): Του Στέφανου Ψαρρά-Ψαροστέφανου και της ΥΠΑΤΙΑΣ.

 

Οι ζωγράφοι (και όχι μόνον, καθότι ταλαντούχες και σε άλλα πεδία της Τέχνης) Κυρίες Μαρίνα Καρούση, Λυδία Παγώνη και Ειρήνη Σάλτη-Μιχαήλ «κοσμούν» με τα έργα τους (και με το περιεχόμενο των επαινετικών γι’ αυτές σημειωμάτων τής Κυρίας Αφροδίτης Δρακοπούλου-Σαρδή, του Κυρίου Νίκου Παγώνη και της Κυρίας Αρτέμιδος Σκουμπουρδή) τις σελίδες της στήλης ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΝΑΞΙΩΤΙΣΣΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ.

 

Τρεις εργασίες συμπεριλαμβάνει η στήλη μας ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:

(α) Του Ιωάννη Χατζάκη. Ο τακτικός μας συνεργάτης δημοσιεύει 25 πράξεις του νοταρίου Νάξου Ιωάννη Μηνιάτη (1668-1705). Πρόκειται για λυτά έγγραφα, αντίγραφα, στην πλειονότητά τους, που ενετόπισε σε διάφορα αρχεία. Ο Χατζάκης κρίνει πως με τη δημοσίευσή τους ολοκληρώνεται το Πρόγραμμα Εντοπισμού και Δημοσίευσης των πράξεων του ἐν λόγῳ νοταρίου.

(β) Του φιλτάτου μας Στέφανου Ψαρρά, αλλά διαφορετικού ύφους και περιεχομένου από τις μέχρι τώρα ιστορικές του συμβολές στη μελέτη της ναξιακής ιστορίας και αρχαιολογίας: Ο Στέφανος μάς αποδεικνύει άλλη μια φορά την αποδεδειγμένη ευαισθησία του ως επιστήμονα και ανθρώπου. Μελετώντας και δημοσιεύοντας (με τους συνεργάτες του) τους κώδικες του Στ. Τ(ρ)ουμπίνου και του παπα-Στεφάνου Αρώνη κατόρθωσαν (με προσοχή και ορθολογιστική ακρίβεια, με επιστημονικό ορθολογισμό) να ορίσουν το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο που επικρατούσε στη Νάξο το πρώτο ήμισυ του 18^ου αι. «Γνώρισε» όμως ο ίδιος, μέσα από τα κείμενα των κωδίκων, λησμονημένους αφανείς ανθρώπους, «συμμετείχε» νοερά στις πράξεις τους, κατανόησε τις συμπεριφορές τους, του δημιουργήθηκαν αισθήματα, που «όταν βρεθούν στο χειρουργικό τραπέζι του ιστορικού, παραμελούνται...», όπως απαιτεί η επιστήμη. Αυτά τα κρυμμένα αισθήματα των απλών λησμονημένων ανθρώπων αναζήτησε στο διάλειμμα της έρευνάς του, αυτά μάς παρουσιάζει εδώ, μαζί με τους στίχους που έγραψε εμπνευσμένος και επηρεασμένος από τη σαγηνευτική τους δύναμη.

(γ) Του Ιακώβου Ναυπλιώτη-Σαραντηνού. Το οικόσημο της οικογενείας Σομμαρίπα, που βρέθηκε το 2016 από τον Εμμανουήλ Ζευγώλη κατά τον καθαρισμό ιδιόκτητης ερειπωμένης αγροικίας του (γειτνιάζει με τον ερειπωμένο πύργο των Σομμαρίπα στη θέση Κανακάρη του Σαγκρίου) έγινε αφορμή αντιδικίας του προαναφερθέντος Ζευγώλη με το Υπουργείο Πολιτισμού (Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων) για την κυριότητά του. Ο Ναυπλιώτης συμπληρώνει τις (κατά καιρούς δημοσιευμένες) επί του θέματος απόψεις του με την αναφορά του στο ιστορικό τού ἐν λόγῳ πύργου και των παραπλεύρων ακινήτων (ιδιοκτησίες του πρωτότοκου κλάδου των Σομμαρίπα) καθώς και στις δραστηριότητες κάποιων από τους ιδιοκτήτες του και τους συγγενείς τους. Παραθέτει επίσης ένα τμήμα από την περιγραφή της επισκέψεως (1841) στη Νάξο και στο Σαγκρί του Γάλλου διπλωμάτη ντε Σαρτίζ και του Ιωάννη-Αλεξάνδρου Μπυσόν, στην οποία ο γνωστός Γάλλος συγγραφέας κάνει αναφορά στα οικόσημα του πύργου.

 

ΧΟΡΟΛΟΓΙΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΥΛΗ ονοματίσαμε εξ ανάγκης, από το υλικό που είχαμε στη διάθεσή μας, τη συνήθη αντίστοιχη ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΥΛΗ των τελευταίων μας τόμων. Ο Σταύρος Σπηλιάκος στην εργασία του (= μια κριτική ματιά σε απόψεις που διατυπώθηκαν σε εργασία τού 10^ου τόμου της Επετηρίδας μας) καταθέτει «στοιχεία ελέγχου της αλήθειας που αφορά τη διαχείριση του γλεντιού των βιολιών στο νησί της Νάξου και στα αστικά κέντρα (Αθήνα)». Καταθέτει πρωτόκολλα, τα οποία αποκτήθηκαν με πολυετή συμμετοχική παρατήρηση και συστηματική έρευνα, και επί των οποίων, όπως γράφει, βασίστηκαν η διδακτορική διατριβή  του στο ΕΚΠΑ, η έκδοση δύο σχετικών βιβλίων και η διδασκαλία του περιεχομένου αυτού του πλούτου σε δεκάδες συναντήσεις με ενδιαφερόμενους ειδικούς επί του θέματος.

Ο Γιώργος Μανωλάς – Ορεινός Αξώτης μάς ξεναγεί στο πολυθεματικό και πλούσιο σε υλικό Λαογραφικό Μουσείο Καλοξύλου, το οποίο, ως γνωστόν, από τον Οκτώβριο του 2021 έχει τεθεί υπό την αιγίδα της (UNESCO Πειραιώς και Νήσων και της INTERNATIONAL ACTION ART. Ο ιδρυτής του Φλώριος Χωριανόπουλος άξιζε πολλών συγχαρητηρίων.

Ο αείμνηστος Γιώργης Προμπονάς-Κό(ν)τες δεν ευτύχησε να δει δημοσιευμένη εδώ την εργασία του για το Κεραμί και τις οικίες των συγχωριανών του τής Κατοχής και του σήμερα...

Ο αειθαλής Δημήτρης Αγγελής, αφού στην αρχή της εργασίας του διευκρινίσει «για ποιο Σαγκρί γίνεται λόγος», καταγράφει και σχολιάζει (με το ξεχωριστό του ύφος) κάποιες παροιμιακές εκφράσεις της γλώσσας των Σαγκριωτών, μεταξύ των οποίων και κάποιες «ου φωνητές», αν και ο ίδιος δεν αποδέχεται τον όρο και επιχειρηματολογεί επ’ αυτού. Στο τέλος της παρατίθενται κάποιες ξεχασμένες λέξεις από τον θησαυρό του σαγκριώτικου γλωσσικού ιδιώματος.

 

Ο Ιωάννης Προμπονάς μάς καταθέτει στη στήλη ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ την πέμπτη κατά σειράν συνεργασία του με τίτλο Γλωσσοφιλολογικά, ναξιακά και πανελλήνια. Καταγίνεται με την ετυμολογία εννέα δυσερμήνευτων ονομάτων και λέξεων: Αγερσανί, απολλυσποδίζω, Βόξιλας, ήσονται, λεισούρι, μη στητί μου, Κύριε, τελεκού την αγορά, φτάνω=χτυπώ και Ναξύης. Σε σύντομα κείμενά του εγκωμιάζει τον Γιώργο Μαστορόπουλο, τον λαϊκό ποιητή Λευτέρη Τσάφο και τη διδακτορική διατριβή της Μαρίας Βραχιονίδου. Επισημαίνει, τέλος, αντιστοιχία κάποιων εισαγωγικών στίχων δημοτικών τραγουδιών στον πεζό λόγο σε ναξιακό έγγραφο του κώδ. 85 των ΓΑΚ, που εξέδωσε (προσφάτως σχετικά) ο Ιωάννης Χατζάκης.

Ο φιλόλογος Δημήτρης Παρτσινέβελος «ρίχνει το πρώτο φως», όπως γράφει, στην ιστορία του επωνύμου του και το ετυμολογεί από το βενετικό parcenevole, που σημαίνει τον συνιδιοκτήτη εμπορικού πλοίου.

 

Μια φωτογραφία από τις Απόκριες του 1968 στην Κωμιακή απεικονίζει έναν χορό με ντουμπάκια στο δώμα ενός σπιτιού (συνήθη χώρο επιτέλεσης των αποκριάτικων δρωμένων). Η συγκεκριμένη φωτογραφία έδωσε τα ερεθίσματα στις Μαρία Ξεφτέρη, Κατερίνα Πολυμενοπούλου και Μαρία Χωριανοπούλου  να την «αναγνώσουν» με το δικό της η κάθε μία τρόπο (στη στήλη ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ, ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ).

 

Τα Γλιναδιωτάκια του Δημοτικού Σχολείου μάς περιδιαβαίνουν στην ιστορία του χωριού τους, μέσα από τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος του. Οι μικροί ερευνητές βασίζονται σε βιβλιογραφία και σε επιτόπια έρευνα που πραγματοποίησαν με τον δάσκαλό τους Βαγγέλη Μ. Ζαχαράτο (στη στήλη ΣΧΟΛΕΙΑ ἘΝ ΔΡΑΣΕΙ).

 

Έπονται, κατά σειράν, δύο ιστορικού περιεχομένου ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ: Στην επανάσταση του 1821 και στο 1922 (στη ναξιακή τους διάσταση):

Στην πρώτη μελέτη για το «ναξιακό» 1821 η Γαρυφαλλιά Γ. Θεοδωρίδου αναλύει με σύγχρονο λαογραφικό τρόπο την πρόσληψη του κορυφαίου αυτού γεγονότος εκατόν έτη αργότερα, μέσα από τον πανηγυρικό λόγο τον οποίο  εξεφώνησε ο αείμνηστος Γυμνασιάρχης Ζαφείρης Φραγκίσκος, στις αναμνηστήριες τελετουργίες που διοργανώθηκαν στη Χώρα το 1930.

Στη δεύτερη ο Ernest Ledhuy, πρόξενος της Γαλλίας στη Σύρο, μας παρουσιάζει όψεις της οικονομίας και της κοινωνίας της Νάξου το 1835, λίγα δηλαδή έτη μετά την εθνική αποκατάσταση (σε μετάφραση Ελένης Μανωλοπούλου-Σέργη). Κρίνουμε πολύ ενδιαφέρουσα την παρουσίαση του κ. προξένου. Επικεντρώνουμε εδὠ στην τελευταία του αποστροφή: «Εάν αυτός ο τόπος εκατοικείτο από πληθυσμό πιο δραστήριο, θα πρόσφερε σημαντικούς πόρους ζωής», θα είχε διαφορετικό, αισιότερο μέλλον, με άλλα λόγια. Παρεμπιπτόντως, σάς προτρέπουμε να διαβάσετε το κείμενο που επιλέξαμε (υπεύθυνος επιλογής Μ. Γ. Σέργης) για τη στήλη ΑΡΧΕΙΟΦΥΛΑΚΕΙΟΝ, με τίτλο «Υπήρξαμεν πάντοτε Α-Νάξιοι», γραμμένο έναν αιώνα περίπου μετά το προαναφερθέν σχόλιο του γάλλου προξένου... Ο αυτοσαρκασμός κρίνουμε πως ουδέποτε έβλαψε αυτόν που έχει τη δύναμη να τον κάνει κανόνα της ζωής του! Ως πρόγευση του κειμένου, σάς παραθέτουμε το συμπέρασμά του: «Είναι φαίνεται πεπρωμένον εἰς τον μακάριον αυτόν τόπον να μην μπορῄ τίποτε να γίνῃ, ή, και αν κάποτε γίνῃ κάτι κατόπιν θυσιών και μόχθων υπερανθρώπων, να γίνεται και αυτό ατελές και ελαττωματικόν εἰς δόξαν της κλασικής ακαλαισθησίας και αδιαφορίας...».

Επανερχόμαστε στο ΑΦΙΕΡΩΜΑ 1821. Η τρίτη σχετική εργασία φέρει την υπογραφή της Ελένης Βελώνη. Πρόκειται για τη λογοτεχνική αναπαράσταση της αγωνιζόμενης Νάξου του 1822 (και της κοινωνικής της ζωής) όπως αυτή σκιαγραφείται στο εκπληκτικής σύνθεσης διήγημα Αηδονόπιτα του Ισίδωρου Ζουργού.

 

Δεκατέσσερις εργασίες συναπαρτίζουν το ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ 1922. Τις έχουμε κατατάξει κατά την αλφαβητική τάξη των επωνύμων των συγγραφέων τους.

Η γεωπόνος-εκπαιδευτικός και λογοτέχνης Τασία Δεουδέ μοιράζεται μαζί μας πρωτογενές πληροφοριακό υλικό (επίσημα έγγραφα, φωτογραφίες, αντικείμενα) το οποίο, μέσα στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών της δράσεων για την προσέγγιση της ιστορικής μνήμης της καταστροφής της Σμύρνης και μέσα από την οπτική των ανθρώπων. που τη βίωσαν και που είναι «βαθιά ριζωμένα μέσα τους», έφτασε στα χέρια της από την κινιδαριώτισσα Καλομοίρα Κονιτοπούλου, μητέρα μαθήτριάς της. Η συνεργάτιδά μας σχολιάζει την αισθητική των οικογενειακών αντικειμένων και των επίσημων εγγράφων των Ελληνικών Αρχών της Σμύρνης, όπως εκδόθηκαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και, κυρίως, το βάρος των νοημάτων που κουβαλούν οι λέξεις που αναγράφονται σε αυτά. Τα παραδίδει δε ως πρωτογενές πληροφοριακό υλικό, άξιο επεξεργασίας από τους ειδικούς επιστήμονες του μέλλοντος.

Η Ιωάννα Δρυ, τριποδιώτισσα φιλόλογος, αναλύει την παρουσία Μικρασιατών προσφύγων στη γενέτειρά της. Αναφέρει κατ’ αρχάς τα ονόματα των οικογενειών, αλλά και άλλους εκτός οικογενειών. Στη συνέχεια, αναλύει τις συνθήκες ζωής τους, τα επαγγέλματα με τα οποία ασχολήθηκαν, τους τρόπους που μετήλθαν και συνέβαλαν στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, τον πολιτισμό που μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα, καθώς και τη στάση των ντόπιων Τριποδιωτών προς αυτούς.

Ο Λάζαρος Ν. Θεόφιλος μάς παρουσιάζει όλα τα απαραίτητα στοιχεία που απαιτεί η μελέτη της ίδρυσης ενός (άγνωστου μέχρι σήμερα) σωματείου υπό τον τίτλο «Προσφυγικός Σύλλογος Νάξου», με έδρα τη Νάξο, το 1925. Παραθέτει και αναλύει το εκ δεκατεσσάρων άρθρων Καταστατικόν του, τους πρωταγωνιστές της ίδρυσής του, τους σκοπούς της ιδρύσεώς του. Σημειωτέον ότι ιδρύεται ως «κοινωνικόν σωματείον», αλλά και ως «πολιτικόν», διότι σκοπός του ήταν «η οργάνωσις των εκ Μικράς Ασίας και Πόντου προσφύγων επαγγελματιών και γεωργών εις συνεταιρισμούς ως και η βελτίωσις της θέσεως των εργατών», καθώς και «η πολιτική διαπαιδαγώγησις αυτών».

Ο Φώτιος Καραλής μάς μεταφέρει στις τελευταίες τραγικές ημέρες (και στιγμές) πριν από την Καταστροφή της Σμύρνης και των Βουρλών. Την αφήγησή του καθιστούν τραγικότερη οι επιλεγμένες «σκηνές» από τον καθημερινό και τον «ιερό» χρόνο των κατοίκων του «Διαμαντιού της Ανατολής» πριν από εκείνον «τον καταραμένο Αύγουστο του ’22, τότε που οι ζωντανοί ζήλεψαν τους νεκρούς»...

Η Μαρία Καλτσά μάς περιηγείται στο Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου» (στη Νέα Φιλαδέλφεια), αλλά με μια ιδιαίτερη «τεχνική», αφού δι’ αυτής στοχεύει να αναδείξει την προσωπικότητα της μεγάλης αυτής πατριώτισσας γυναίκας και ιδρύτριας του Μουσείου. Το πετυχαίνει, αφού με τον αλληλοσυσχετισμό ποικίλων μέσων και δράσεων αναδύεται ο δυναμισμός, η θέληση, το πείσμα αυτής της γυναίκας να κάνει πράξη το όνειρο της ζωής της: Τη διατήρηση της μνήμης της Μικρασίας... Η Σοφία Ξυναριανού (ιστορικός, μουσειολόγος), στη δική της συμβολή στο αφιέρωμα, εκκινώντας από την ιδέα των χαμένων πατρίδων και από τις διαδικασίες που συγκροτούν τη μνήμη της προσφυγιάς, αναφέρεται και αυτή υπό άλλη οπτική γωνία (και με άλλον στόχο) στις εκπαιδευτικές δράσεις του ἐν λόγῳ Μουσείου, με επίκεντρο το φορητό εκπαιδευτικό του υλικό (σχεδιάσθηκε το 2019). Η συνεργάτιδά μας αναδεικνύει αυτό το υλικό ως εναλλακτικό εργαλείο προσέγγισης τού  ιστορικού θέματος, αφού εστιάζει σε μια ενδεικτική περιγραφή των ενοτήτων της μουσειοκατασκευής (ιστορικό πλαίσιο, καθημερινότητα των ανθρώπων, πόλεις, Σμύρνη) σχετική με την αφήγηση, το υλικό που την πλαισιώνει και τον τρόπο αξιοποίησής του. Άξιες προς περαιτέρω συζήτηση είναι οι απόψεις-προβληματισμοί που διατυπώνονται στο τέλος της εργασίας.

Βασισμένη στις προσωπικές της παιδικές μνήμες, αλλά και σε άλλες προφορικές μαρτυρίες που κατέγραφε αργότερα η νηπιαγωγός Ειρήνη Κύλη (ανα)συνθέτει την ιστορία της προσφυγοπούλας (στο Φιλώτι) Όλγας της Σμυρνιάς, μιας δραστήριας, δημιουργικής Ελληνίδας από τη μαρτυρική πόλη∙ από το ιστορικό αφήγημα αναδύονται και όψεις της ζωής σ’ αυτήν, στην Αθήνα και στο χωριό που την υποδέχθηκε τελικά.

Το Ημερολόγιο του Συλλόγου Φιλωτιτών του έτους 2022, αφιερωμένο στην Μικρασιατική Καταστροφή, μάς παρουσιάζει, ως τεκμήριο ιστορικής μνήμης, η Κατερίνα Πολυμενοπούλου. Η σύγχρονη λαογραφική έρευνα έχει αποδείξει τη σημασία των Ημερολογίων των Εθνικοτοπικών Συλλόγων στη μελέτη του παλαιότερου και του νεώτερου λαϊκού πολιτισμού μας.

Άγνωστα στοιχεία για την παρουσία ελλήνων προσφύγων στη Νάξο το 1907 και κυρίως το 1915 (από την Κάτω Παναγιά Ερυθραίας) έρχονται στο φως της δημοσιότητας με την ομότιτλη εργασία τού Μανόλη Γ. Σέργη. Στις τελευταίες τέσσερις σελίδες της παρατίθεται ο κατάλογος των Κατωπαναγιούσηδων προσφύγων, όπως μετεγράφη από το πρωτότυπό του, που απόκειται στο Ιστορικόν Αρχείον Νάξου.

Η Ροδαμάνθη Σοφικίτου με την εργασία της διασώζει τον βίο και το έργο της Μικρασιάτισσας Κυριακούλης Ξινουδάκη-Σκουλουδάκη, της μετέπειτα μαμής (με περίπου καταγεγραμμένες πεντακόσιες γέννες στο ιστορικό της) και νοσοκόμας των Τριπόδων, του Αγερσανιού, του Γλινάδου και του Σαγκριού. Η εργασία της συνεργάτιδάς μας θα είναι αιώνιον μνημόσυνον τής πασίγνωστης και πολυαγαπημένης στα παραπάνω χωριά αυτής γυναίκας!

Σκοπός της εργασίας του Σταύρου Σπηλιάκου με την οποία συμμετέχει στο αφιέρωμά μας είναι, κατά τον ίδιο, «... να αναδείξει τη σχέση της μουσικής, των χορευτικών δρωμένων και της ψυχαγωγίας διά της μουσικής και του χορού των Αξωτών της Μ. Ασίας και την μεταφορά τους ως δημιουργικής αφομοίωσης στο νησί της Νάξου».

Ο Αντώνης Τζιώτης με την εργασία του για τη «Νάξο» της Μικράς Ασίας, δεν παραπέμπει – όπως ευλόγως θα ανέμενε κάποιος – στη ναξιοκρατούμενη περιοχή των Βουρλών ή της Σμύρνης, αλλά στην Αξό της Καππαδοκίας, εκεί όπου τιμούσαν την ελληνική συνέχεια. Η Αξός δικαιούται να προβάλλεται ως μια από ακμαίες κοιτίδες του Ελληνισμού, που τίμησαν την ελληνική τους υπόσταση, διατείνεται ο συγγραφέας.

Η εργασία του Γιάννη Τουμπακάρη μάς αποδεικνύει άλλη μια φορά γιατί ο Εθνικός Διχασμός του 1915 διαδραμάτισε καθοριστικότατο ρόλο στη μετέπειτα ελληνική ιστορία, μέχρι και σήμερα... Αφορά στην παρουσίαση της προσωπικής μαρτυρίας ενός «αντιβενιζελικού» Κυνιδαριώτη, ο οποίος βρέθηκε στην Αθήνα κατά την ταραγμένη τριετία 1919-1922. Στο πρώτο μέρος της εργασίας (αφορά στην περίοδο 1919-1920) δίδεται έμφαση στις κυβερνητικές πρακτικές της εποχής, ενώ στο δεύτερο (αφορά στην περίοδο 1921-1922) επικεντρώνει στις διαδικασίες στρατολόγησης για το Μέτωπο της Μικράς  Ασίας. Το ενδιαφέρον από ναξιακής πλευράς εντοπίζεται στο γεγονός, ότι στην αφήγηση εμπλέκονται απλοί Ναξιώτες, αλλά και τοπικοί παράγοντες, που είχαν ενεργό ρόλο στα τότε τεκταινόμενα.

Τέλος, και το ερασιτεχνικό θέατρο έρχεται αρωγός στη μνήμη του 1922, μέσῳ του θεατρικού έργου «Βουρλά, η Νάξος της Ανατολής», που «ανεβάστηκε» για  πρώτη φορά το 2017 στο Αθλοθέατρο «Μανώλης Ψαρράς» του Φιλωτίου, στο πλαίσιο του Δεύτερου Αιγαιοπελαγίτικου Μουσικοχορευτικού Πανηγυριού, που τελούσε υπό την αιγίδα του Συλλόγου Φιλωτιτών (σε συνεργασία με την Ένωση Βουρλιωτών Μικράς Ασίας). Η Κατερίνα Ψαρρά-Χωριανοπούλου μάς το μεταφέρει εδώ.

 

Τις τελευταίες σελίδες του τόμου καταλαμβάνουν:

1. Τρεις βιβλιοπαρουσιάσεις:

- της Τασίας Δεουδέ, για το βιβλίο της Αθηνάς Τουμπακάρη, Η πρωτοθυγατέρα του πατέρα μου η Γαλατσιώτισσα (2021)

- της Γαρυφαλλιάς Γ. Θεοδωρίδου, για το δίτομο έργο που επιμελήθηκε ο Ιωάννης Χατζάκης, Ο κώδικας ΓΑΚ 85 του πούμπλικου νοτάριου Νάξου Ιωάννη Μηνιάτη (1668-1676). Δικαιοπρακτικά έγγραφα της Οθωμανικής περιόδου (2021) και για το βιβλίο του Μανόλη Γ. Σέργη, Μελέτες ναξιακής Λαογραφίας, τ. Α΄: Το δρώμενο των Κορδελάτων-Κορδελάδων-Φουστανελάδων-Λεβεντών-Τσολιάδων. Διαχρονική θεώρηση (2021),

2. το προαναφερθέν ΑΡΧΕΙΟΦΥΛΑΚΕΙΟΝ και

3. ΟΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Ο.ΝΑ.Σ. 2021, που υπογράφει η Γενική Γραμματέας της,   Εύη Ζιούλη.

 

Τέλος, το Δ.Σ. της Ο.ΝΑ.Σ. και η Επιτροπή Εκδόσεως της Επετηρίδας Ναξιακά ευχαριστούν (και από τη θέση αυτήν) την εταιρεία ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ, για την εκ μέρους τους συμμετοχή στο κόστος της παρούσας έκδοσης.

 

                                                                                                                                 Καλή μελέτη! 

Δελτίο Τύπου για την έκδοση του 11ου τόμου των ΝΑΞΙΑΚΩΝ

            Μάρνη  33,   Αθήνα  10432 Τηλέφωνο – Φαξ : 210 – 52 34 576    e – mail : onas.naxos@yahoo.gr

                                                                                                           Αθήνα: 17.12.22

                                                                                                                               Αρ. Πρωτ.:218 

 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Ο 11^ος τόμος της  επετηρίδας «ΝΑΞΙΑΚΑ» εκδόθηκε από την Ομοσπονδία Ναξιακών Συλλόγων (Ο.ΝΑ.Σ.). Ο τόμος αφιερώνεται στην επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και στην επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή. Επιπροσθέτως, στον τόμο, γίνεται πολιτιστικός αποχαιρετισμός από το Δ.Σ. και την Επιτροπή Εκδόσεως -όπως αναφέρεται στον πρόλογο-  εἰς αιώνιον μνημόσυνόν τους, στους αειμνήστους Μανώλη Μανωλά και  Ειρήνη Κονιτοπούλου-Λεγάκη.

  O 11^ος τόμος είναι ανανεωμένος, τόσο στην «εξωτερική» του εμφάνιση (εξώφυλλα), όσον και στην «εσωτερική» του αντίστοιχη (αλλαγή στη γραμματοσειρά, στην εικόνα της πρώτης σελίδας, στη διαμόρφωση των επομένων, κ.λπ.). Σε κάθε τόμο, έτσι και στον 11^ο, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει σημαντικά πρωτο-εκδιδόμενα επιστημονικά πονήματα, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στις μόνιμες στήλες, αλλά και νέες θεματικές ενότητες οι οποίες αναδεικνύουν διαφορετικές πτυχές του πολιτισμού και της τοπικής παραδοσιακής κοινωνίας της Νάξου.

Η παρουσίαση του νέου τόμου θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2023 και ώρα 18:30, στην αίθουσα Ελλήνων Λογοτεχνών, οδός Γεναδίου 8 και Ακαδημίας, Αθήνα.

Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προμηθευτούν τον 11ο τόμο των «ΝΑΞΙΑΚΩΝ» από:

·  την Ομοσπονδία, κατόπιν συνεννόησης με τον Πρόεδρο, κ. Μανώλη Καλαϊτζή, τηλ.: 6944591561,

·   τα βιβλιοπωλεία: ΖΟΟΜ, «ΠΑΛΑΙΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ» και «ΔΙΑΔΡΑΣΗ»,  στη Χώρα της Νάξου,

·        το κατάστημα Γ. Δημητροκάλλη, Ναυαρίνου 24 & Ιπποκράτους, στην Αθήνα

·        το κατάστημα Μάρκου Φρατζέσκου, Χρήστου Λαδά 24, στο Γαλάτσι.

 

Για το Διοικητικό Συμβούλιο

                                                                                                      

            Ο Πρόεδρος                                                                           Η Γ. Γραμματέας                            

        Μανώλης Καλαϊτζής                                                                       Ευανθία Ζιούλη